ฝีคัณฑสูตร (Fistula-in-ano ) เกิดจากการติดเชื้อของต่อมชนิดหนึ่งที่อยู่ภายในผนังทวารหนัก ซึ่งปกติจะมีหน้าที่สร้างเมือกหล่อลื่นขณะขับถ่าย เมื่อต่อมนี้เกิดการอับเสบและติดเชื้อจนกลายเป็นฝีทวารหนัก (Anorectal abscess) แล้วกัดเซาะไปโดยรอบ อาจแตกเองหรือไม่แตกเองก็ได้

ระยะแรกจะมีอาการปวด อาจมีไข้ต่ำร่วมด้วย มักปวดตลอดเวลา ถ้าแตกก็จะยุบลงและหายปวด ถ้ายังไม่แตกจะมีอาการปวดมากขึ้น ในกรณีที่ไม่แตกเองแพทย์จะเจาะให้แตกก่อน เป็นการรักษาขั้นแรกเพื่อให้หายปวดและไม่ให้กัดเซาะไปตำแหน่งอื่น ประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์ฝีที่เจาะแล้วจะหายเองได้ แต่ประมาณ 50
เปอร์เซ็นต์จะกลายเป็นฝีคัณฑสูตร ทำให้มีรูหนองไหลออกบริเวณริมทวารหนัก อาจซึมตลอดเวลาหรือเป็นๆ หายๆ ก็ได้ และอาจเป็นฝีแบบเป็นๆ หายๆ โดยแตกออกทางรูเดิม

ฝีคัณฑสูตรจะมีรูเชื่อมต่อ 2 รู รูหนึ่งอยู่ในทวารหนัก อีกรูหนึ่งอยู่นอกทวารหนักซึ่งเป็นรูที่ฝีแตก ออกมาภายนอกเองหรือแพทย์เจาะระบายหนองไว้ มีอาการปวดและมีหนองไหลเป็นๆ หายๆ ไม่สามารถหายเองได้ จำเป็นต้องผ่าตัดเอาท่อดังกล่าวออกอีกครั้งหนึ่ง

โดยทั่วไปฝีคัณฑสูตรจะมี 2 ชนิดคือ ชนิดอยู่ตื้นและชนิดอยู่ลึก ชนิดอยู่ตื้นรักษาง่ายกว่าและมีโอกาสกลับเป็นใหม่น้อยกว่าชนิดอยู่ลึก ถ้าเป็นฝีคัณฑสูตรชนิดตื้น การผ่าตัดจะทำได้ง่ายและเกือบไม่มีผลแทรกซ้อนใดๆ เลย แต่ถ้าเป็นฝีคัณฑสูตรชนิดลึก แนวทางฝีมักจะผ่านกล้ามเนื้อหูรูด การผ่าตัดจำเป็นต้องใช้เทค
นิคพิเศษต่างๆ เพื่อเก็บรักษากล้ามเนื้อหูรูดเอาไว้เพื่อให้ความสามารถในการกลั้นอุจจาระยังทำได้อยู่ เช่น การใช้ไหมแบบไม่ละลายผูกกล้ามเนื้อหูรูดจนเกิดพังผืดรัด แล้วจึงตัดผ่านกล้ามเนื้อหูรูด สำหรับการดูแลหลังผ่าตัดก็ขึ้นอยู่กับวิธีการผ่าตัด แต่มักจะมีแผลเปิดที่ขอบทวารหนัก การทำความสะอาดแผลทุกวันจะเป็นการดี
ที่สุดซึ่งสามารถทำเองได้ง่ายที่บ้านโดยการแช่ก้นด้วยน้ำอุ่นประมาณ 15 นาที วันละ 2-3 ครั้ง กว่าแผลจะหายใช้เวลาประมาณ 6 สัปดาห์ แต่ในขณะที่มีแผลก็สามารถทำงานได้ตามปกติ โอกาสกลับมาเป็นใหม่ พบได้ 10-50 เปอร์เซ็นต์ขึ้นอยู่กับชนิดของฝี

ขอบคุณข้อมูลจาก โรงพยาบาลพญาไท
แหล่งที่มา : http://www.phyathai.com